ХХ дугаар делегей чергелиг дириг хөгжүмнүң болгаш сүзүктүң «Үстүү-Хүрээ» фестивалы мооң мурнунда дыңнатканывыс езугаар 2019 чылдың июль 4-8 хүннеринде
Хүндүлүг эш-өөр! Өөрүшкүвүс-биле дыңнадырывыс болза – ХХ дугаар делегей чергелиг дириг хөгжүмнүң болгаш сүзүктүң «Үстүү-Хүрээ» фестивалы мооң мурнунда дыңнатканывыс езугаар 2019 чылдың июль 4-8 хүннеринде Чадаана хоорайга эрттер. Фестиваль кызыл дыттар бүргеп алган, ады алгаан аяңывыска түр көшкүн байдалга эрттип турарын сагындырып каалыңар. Ынчангаш агаар-бойдустуң чүдерээшкининге болгаш үе болгаш өртемчейлер (!) аразынга көжүп-шимчениринге кезээде белен болуруңарны диледивис. Эрткен чылын фестиваль киржикчилери Суг халавының айыылдарын долузу-биле боттарының кежинге көрген (КТРК «Тываның» «Сугнуң тайга симфониязы» деп тускай репортажын көрүптерин сүмеледивис).
Ам кол чүүл – хөгжүм дугайында. Оъттуг-шыктыг аърга иштинге, сарыг дыттыг Чадаананын ортулуунга классиктиг хөгжүмнү болгаш симфонияны Тываның болгаш Хакасияның чыынды оркестри ат-сураглыг база аныяк дирижерларның башкарылгазы-биле ойнаар. Үрер хөгжүм түмени Москвага шериг оркестрлер мөөрейинге аъттыг оюн-коргүзүүнге шенелдезин бараалгадыр база хойтпак баштыгларга удур ирик мээзин уштундур аъттан ча-биле часпайн адар эвес бе. А тыва роктуң үндезилекчилери болгаш хоочуннары «Ят-ха» биле аныяк, бурунгаар чүткүлдүг «Хартыгалар» чигирзиг попсаның болгаш өлбес-читпес таптаашкыннын хоозун чогаал-хөгжүмнуг интермедиязын баян-биле дөмей ора-чаза тыртарлар! Оон ыңай делегейге амдыгаа чедир билдинмейн чораан сылдыстар база турар болбайн аан. Оларның дугайында чүгле чоок-кавы улузу, ооң богемалыг кызыы бөлүү билир турду-ла ыйнаан. А маңаа шыңгыы шилиишкин соонда, фестивальдың кол сценазынче гамбург санаашкыны езугаар үнүп келип, делегейге боттарыңарны көргүзүптер аргалыг боор силер.
Ии, чүү деп чүү дээр боор, таптыг чечен-мерген сөс-даа тывылбас боор-дур. Фестивальга 20 чыл дургузунда кандыызы келбээн дээр! А бо чылын Фестиваль чаңгыс черге – янзы-бүрү хөгжүмчүлер, ыраажылардан аңгыда мөгелер, аът мунукчулары, ча адыкчылары, мотоциклдиг от чайыкчылары, чараш-кыстар-модельдерни болгаш аңгы-аңгы сонуургактарны чыып каар. Бо дугайты фестиваль программазындан делгереңгей билип алыр силер. Ында, «тыва шакка» дүүштүр, өскерилгелер эң сөөлүнге чедир кирип болур – кичээнгейлиг болуру чугула!
Түңнелинде «тыва шакка» хамаарыштыр кезек бодалдар бар. Фестивальдың эге чылдарында тыва үе кандыг-даа шакка чагыртпайн, бодунуу-биле чаңнап, ойнап чорааны шын ийе. Амгы шагда ол дугайында солун сактыышкыннар арткан. Сөөлүнде солун ном кылдыр хуула бээри магат. Үе херлип турар бе, азы Тыва чуртувус өскерлип турар бе? Азы тыва кижи өскерлип турар бе? Чогум шыны херек: Үеге хамаарылга Тывавыста өскерилген болдур ийин. Фестивальдың шүшпең болгаш топтуг-томаанныг көстүр мөдүзүнүң артында амыр-тайбыңны болгаш гармонияны күзээн хөй-хөй кижилерниң каракка көзүлбес чымыштыг күш-ажылы туруп турар. Бистен болдунмас чүүлдер күзевеңер, кижизиг болуп артпышаан өскелерни хүндүлеңер. Ынчан фестиваль силерге ажыттынып, силерниң боттарыңарның дилеп чорааныңар, сагыш-сеткилинернин ооожургалы боор делегейиңерни ажыдып бээр.
Үстүү-Хүрээниң эрги ханаларында чула өшпейн хып чорааны-биле дөмей, кижилернин арын-нүүрү өлбес, читпес. Даштындан чиктиг-даа бол, иштинде байлак сеткилидиг чоннуң ачызы-биле фестиваль ам-даа дириг хевээр. Акша-хөпей, ажык-кончаа сүрген чүвелер борта черле ызырынмайн чоруй барган. А буянныг кижилер акша дээш эвес, анаа-ла бистиң-биле арыг күзелдерин, иштики сагыш-сеткилин, кайгамчык уран-талантызын ажыт-чажыт чокка үлежип турганындан фестивальдың назыны улгадып, дам-на өзүп, сайзырап чоруур. Мурнувуста фестивальдың 20 дугаар ою. Ол чылдар дургузунда хөй-ле чүве өскерилген: оруктар, бажыңнар, чычааннар, идик-хеп, акша-төгерик, күзелдер… Ынчалза-даа «Үстүү-Хүрээ» фестивалының Камгалакчы-сагыызыннарының ачызында дириг хөгжүм, дириг сүзүк аразынга Кижи болур Хостуг эрге хевээр арткан.
Хүндүткел-биле,
фестивальдың оргкомитеди.